بسم‌الله الرحمن ‌الرحیم

(189)اولاً، از استـاد الزرقاء بـا توجه به شناختی که از توانـایـی علمـی ایشان دارم، خواهش می‌کنم در پاسخ مباحث مطرح‌شده، چارچوب وحدت بر مبنای مصالح مرسله را برای ما مشخص کنند. همان‌طور که می‌دانید، ما در فقه جعفری به مصالح مرسله استناد نمی‌کنیم، ولی من مطمئنم که در آن مذاهب فقهی نیز که بر مصالح مرسله تکیه می‌کنند، مجتهد یا فقیه آزاد نیست تا هرگونه که دوست داشته باشد و بخواهد رفتار کند و حکم دهد، وگرنه به همان مشکلی بازمی‌گردیم که به سبب آن درهای اجتهاد بسته شده است.

(190)درهای اجتهاد به ایـن سبب بسته شـد که فقیهی بـا توجـه به مصالح مرسله موضوعی را حرام می‌دانست و فقیه دیگری با توجه به همان مصالح مرسله آن موضوع را واجب اعلام می‌کرد و، بدین ترتیب، اسلام در معرض خطر قرار می‌گرفت و برای جلوگیری از چنین حالتی درهای اجتهاد بسته شد. البته، همان‌گونه که استاد ابوزهره دیروز گفتند، نیت همه خیر بود.

مشخص‌کردن مصالح مرسله و تعریف آن‌ها امری ضروری و بلکه فراتر از ضروری است تا به روی شریعت اسلامی دریچه‌ای گشوده نشود و بادهای هوی و هوس و قوانین وارداتی به‌طور مطلق به آن وارد نشود.

(191)ثانیاً، استاد مصطفی الزرقاء گفتند: بسیاری از کشورهای اسلامی در برخی از زمینه‌ها بر مبنای شریعت اسلامی عمل می‌کنند، مثلاً برخی از کشورها در زمینۀ قوانین مدنی خاص. این سخنان ارزشمند بود، ولی مایلم در سخنان ایشان که بی‌نیاز از تأمل و تفکر است، به این نکته اشاره کنم که اجرای یک حکم یا مجموعه‌ای از احکام در چارچوب نظامی غیراسلامی را نمی‌توان اجرای احکام اسلام و پایبندی به شریعت به شمار

190