ضرر و ... این موجود مطلق و نامحدود دانش نیست، زیرا دانش در حال تکامل و دگرگونی است و ثبات ندارد. ما به ایمان به مطلق نیازمندیم: «أَلا بِذِکْرِ اللهِ تَطْمَئِن القُلُوبُ.»«43» هر آنچه در مورد دانش گفتیم، در مورد صنعت و فناوری نیز صادق است و آنچه دربارۀ فناوری می‌گوییم، در مورد قوانین وضعی و همۀ تولیدات گوناگون بشری، حتی فلسفه و متافیزیک نیز مطرح است. هرچه تولید بشر باشد، ناپایدار است، درحالی که انسان به زندگی با موجودی مطلق و ثابت نیازمند است. معنای سخنان من این بود. والسلام.

(179)تذکر آقای مولود قاسم نایت بلقاسم: فقط می‌خواهم یک نکتـۀ آیین‌نامه‌ای را به برادران و خواهران دانشجو تذکر دهم. از همۀ شما خواهش می‌کنم همان قاعدۀ آیین‌نامه‌ای خود را ادامه دهیم، یعنی هرکس نام خود را در زیر برگۀ سؤال بنویسد، زیرا سخنرانی‌ها و تحلیل‌هایی که اینجا مطرح می‌شود، ثبت می‌شود و در کتابی به چاپ می‌رسد و هر تحلیل یا سؤالی باید منتسب به صاحب آن باشد. خواهش می‌کنم در پایان سؤال نام خود را بنویسید. متشکرم.

(180)چرا باب اجتهاد بسته شده است و چه زمانی قانونی رسمی برای شریعت اسلامی وضع می‌شود؟ (دانشجوی دانشکدۀ حقوق از دانشگاه وهران)

به نظر من در مطرح شدن این موضوع که باب اجتهاد بسته است، انگیزۀ شریفی وجود داشته، یعنی نگرانی برخی از علمای پرهیزکار از اینکه منصب فتوادهی به دست افرادی خوار و زبون بیفتد که در آنچه برای پادشاهان یا حاکمان می‌نویسند، از خدا نمی‌ترسند و شریعت خداوند را

179