حفظ کرد. البته، اینکه خانواده را تنها بر روی کاغذ باقی نگه داریم ـ آن‌گونه که در ایتالیا و انگلستان و فرانسه رخ داده است ـ مصلحت اجتماعی است.

(93)هنگامی که بـرای جدایـی و پایان دادن به ازدواج‌های ناموفق، کلیسای کاتولیک مجبور به پذیرفتن حکم طلاق شد، مردم ایتالیا عید گرفتند و به شادی پرداختند. اسلام دینی خیالی نیست، بلکه دینی واقع‌گراست.

وقتی محبت در دل‌ها تبدیل به کینه می‌شود، همانند شیشه‌ای که شکسته باشد، جبران‌پذیر نیست. وقتی دل‌ها از یکدیگر بیزار شود، باقی‌ماندن خانواده بر روی کاغذ معنایی ندارد. به صراحت بگویم كه محروم‌کردن مرد از حق طلاق چه به‌طور صوری و چه با وضعِ قانون یقیناً موجب می‌شود مرد اسیر ازدواج بر روی کاغذ باشد. پلیس الجزایر نمی‌تواند مردی را به زور به خانه‌اش ببرد که همسرش را دوست ندارد. چرا می‌خواهیم حق طلاق را از انسان بگیریم؟ گفتیم که طلاق ناخوشایندترین حلال در نزد خداوند است و گفتیم که طلاق مراحلی دارد و می‌‌توان فقه جعفری را در این زمینه داور قرار داد که طلاق بدعت‌آمیز محقق نمی‌شود. طلاق باید در برابر دو شاهد باشد. در موارد بسیاری طلاق واقع نمی‌شود و این بدین سبب است که امر طلاق ترمزی داشته باشد. ولی باید توجه داشت که پایه و اساس طلاق، دینی یا اخلاقی است. اما پذیرفتنی نیست که امور به صورت وارداتی از خارج باشد.

(94)شریعت اسلام فرصت زندگی نیافته است و من با جناب استاد موافقم که جمع‌آوری زکات را می‌توان به‌طور جدی بر عهدۀ دولت گذاشت، ولـی آیا ایـن مسئله ـ آن‌گونه که ایشان نامیدند ـ پیشرفت به حساب می‌آید؟ خیر، چرا‌که قبلاً نیز چنین چیزی بوده است. پیامبر(ص) کارگزاران زکات

88