کنیم و از رهگذر آن‌ها راه‌حل‌هایی برای مشکلات اجتماعی خود ارائه دهیم، جای هیچ ترس و نگرانی نیست.

(76)دربارۀ ترس دوم و سومی که بیان کردند، ایشان گفتند که شاید زکات برای زنان و مردان گمراه و منحرف مصرف شود. این همایش در شهر تیزی‌اوزوی الجزایر برگزار می‌شود، کشوری که 136 سال از سیطرۀ استعمار رنج می‌برد، ولی تلاش استعمار نتوانست دین و عقیده و پایداری مردم را از بین ببرد. ما در همین جلسه شاهدیم که برادر مجاهد، استاد مولود قاسم با چه تدبیر و قاطعیتی مراسم را اداره می‌کند، به‌گونه‌ای که هیچ‌کس جرئت مخالفت ندارد. پیشنهاد ما در مورد زکات نیز این است که به دست انسانی امانت‌دار سپرده شود تا آن را به مرحلۀ اجرا و تجربه درآورد. روشن است که هر چیزی احتمال دارد با مشکل روبه‌رو شود.

(77)در مورد عنصر نیت و غیب‌باوری، من منظور دکتـر الشرباصی را اصلاً نفهمیدم. ما از اصل و اساس غیب‌باوری صحبت کردیم: «الَّذِینَ یؤْمِنُونَ بِالْغَیبِ.»«19» دربارۀ رابطۀ معاملات و ایمان به غیب صحبت نکردیم. در معاملات هم نیت وارد است. نیت همان‌طور که شما نیز گفتید در معاملات نقش مهمی دارد که از جملۀ آن تفاوت میان اصرار و اکراه در معامله است. جملۀ مشهوری که من ذکر کردم: «ما وَقَعَ لَمْ یُقْصَدْ وَ ما قُصِدَ لَمْ یَقَع» (آنچه اتفاق افتاد مدنظر نبود و آنچه مدنظر بود اتفاق نیفتاد) در بسیاری از کتاب‌های فقهی آمده است.

(78)در مورد بحث کار نیز من با شما هم‌عقیده‌ام و تکلیف‌ بـودن کار به‌هیچ‌وجه با مزد گرفتن کارگر و حمایت دولت از کارگران در پرداخت حقوق کامل آنان ناسازگاری ندارد.

نکتۀ پایانی دربارۀ معاملۀ غرری و جزافی و مجهول است. فکر

73