روح تشریع در اسلام
ربا ـ مثلاً مضاربه ـ غور و تأمل نشده است. مطالعاتی كه در این زمینه شده یا برای پیشنهاد بانكِ بی‌بهره صورت پذیرفته نیز، با وجود هزینه‌های كلانی كه صرف امور گوناگون دینی و یا دعوت به اسلام و نشر فرهنگ و غیره می‌شود، هیچ‌گاه در عمل مورد آزمایش مسئولان ذی‌ربط در جهان اسلام قرار نگرفته است.
7. تشریع معاصر
(35)در خاتمه ناگزیر از طرح پرسشی هستیم كه از این بحث انتظار می‌رود. سؤ‌ال این است كه با این واقعیت موجود و اوضاع داخلی و جهانی چگونه می‌توان راه را كوتاه و مقصدِ دور را نزدیك كرد و قدم در راهی نهاد كه روزی روزگاری قانون‌گذاری معاصر را با روح شریعت اسلامی وفق خواهد داد. در پاسخ، نخست باید به دشواری راه و لزوم داشتن اراده‌ای قاطع اذعان كرد. سپس هیئتی از علمای اعلام چارچوب كلی قانون‌گذاری را تعیین و با كارشناسان قانون و دست‌اندركاران مسائل عام تبادل‌نظر خواهند كرد و همگی دربارۀ چگونگی اجرای اصول كلی، تدوین جزئیات با توجه به واقعیت و اوضاع پیرامونی، استنباط احكام اولیه و در صورت لزوم احكام بعدی، بحث و فحص خواهند كرد.
(36)مواردی هم وجود دارد كه به لحاظ شرعی نمی‌تـوان آن‌ها را پذیرفت، اما در صورت پدیدآمدن اوضاع بحرانی برای امت اسلامی، شریعت می‌تواند رأی به پذیرش آن‌ها دهد. از بارزترین نمونه‌ها در این زمینه اصل ملی كردن است. باید كوشش كرد نتایج این‌گونه اقدامات از حیث اجرا در قلمروهایی محدود ارزیابی و نارسایی‌های آن‌ها باز شناخته شود و در این قرن و روزگار اختیار اندیشه‌ها در میدان عمل صورت پذیرد و این تجربه‌ها وارسی و، سپس، به قانون تبدیل و به جوامع اسلامی عرضه
37