روح تشریع در اسلام
بسم‌الله الرحمن‌الرحیم
1. واقعیت قانون‌گذاری
(1)تا آنجا كه بر اساس اطلاعات نه چندان دامنه‌دار خود می‌دانیم، پس از مطالعاتی بس توان‌فرسا، دریافتیم كه: امروزه، قانون‌گذاری در جهان اسلام، به واقع از روح شریعت اسلامی بس دور افتاده است؛ چه از حیث پایه و مبنا، چه به لحاظ منابع، چه از نظر اصول كلی و حتی در بسیاری از جزئیات.
اگر هم در این میانه نقطۀ اشتراكی وجود دارد منحصر به پاره‌ای از فروع و بسیاری از ظواهر است. این همانندی، اگر نگوییم بیشتر، باری به همان اندازه میان قانون‌گذاری‌های ما و دیگر قانون‌گذاری‌های مدنی، چه در جهان معاصر چه در گذشته، به چشم می‌خورد.
(2)مایۀ تأسف است كه ناگزیـر از اعتراف به این واقعیت شویـم هنگامی كه این آیات شریف قرآنی فرایادمان می‌آید:
«لاَ تَمُدَّنَّ عَینَیكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنْهُمْ وَلاَ تَحْزَنْ عَلَیهِمْ وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِینَ. وَقُلْ إِنِّی أَنَا النَّذِیرُ الْمُبِینُ. كَمَا أَنزَلْنَا عَلَى المُقْتَسِمِینَ. الَّذِینَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِینَ. فَوَرَبِّكَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ. عَمَّا كَانُوا یَعْمَلُونَ. فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِینَ. إِنَّا كَفَینَاكَ الْمُسْتَهْزِئِینَ. الَّذِینَ یَجْعَلُونَ مَعَ اللّهِ إِلهًا آخَرَ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ.»«1»
(3)اندكی توجه به این آیات و ترتیب آن‌ها، سپس لختی تأمل در این كلمات: «اگر برخی از مردان و زنانشان را به چیزی بهره‌ور ساخته‌ایم تو
20