حتی به اندازۀ یک قدم، از این مسیر منحرف شود، مسلماً از مسیر خود دور خواهد شد. در ابتدا تنها چند گام از راه راست دور می‌شود، ولی هر‌چه در مسیر منحرف جلوتر رود، بیشتر از راه راست دور می‌شود. در ابتدای انحراف از مسیر، تنها چند گام از راه راست دور می‌شود. فرض کنیم پس از یک ساعت، یک کیلومتر، چهار کیلومتر، پنج کیلومتر یا بیست کیلومتر دور می‌شود، ولی اگر در مسیر نادرست ده ساعت یا یک روز راه برود، مسافت بسیاری از راه اصلی منحرف می‌شود و در این صورت بازگشت او به راه درست بسیار دشوار خواهد بود.

(246)این طبیعتِ زنـدگی ماسـت و همـۀ مـا آن را درک کـرده‌ایـم. اینجاست که نقش هدایتگران و واعظان و اندرزدهندگان آشکار می‌شود. شاید بسیاری از ما وقتی برخی کارها و گناهان را مرتکب می‌شویم یا حق کوچکی را نادیده می‌گیریم یا آن را انکار می‌کنیم، خود را گناهکار نمی‌بینیم. چرا؟ چون با خود می‌گوییم: گناه من چیست؟ من تنها مرتکب گناهی کوچک شده‌ام، انسانی را از حقِ اندکی، مثلاً به اندازۀ یک لیره، محروم کرده‌ام، به فلان انسان با توهین یا ناسزای کوچکی ستم کرده‌ام. ولی این کارها وقتی تکرار شود و انسان به انجام دادن آن‌ها عادت کند، بسیار خطرناک می‌شود.

(247)امروز من حقِ کوچکی را نادیده می‌گیـرم، مثلاً به فردی یـک لیره بدهکارم، ولی آن را انکار می‌کنم، یا چند متر مربع از زمین‌های کسی در زمین من است و من آن را انکار می‌کنم و می‌گویم این‌ها ساده و ناچیز است؛ ولی همین اشتباهات ساده و همین انحرافات جزئی، پس از مدتی، زمینه را برای روا داشتن ستمی بزرگ‌تر فراهم می‌کند؛ مانند ماشین که در سراشیبی هر‌چه جلوتر برود، سرعت آن بیشتر می‌شود. من بار اول ده متر از زمین دیگری را غصب می‌کنم، بار دوم پانزده متر، بار سوم هزار متر

150