می‌‌نشستند. نمونه‌‌های آن فراوان است، از جمله موضع مردم کوفه در برابر مسلم‌بن‌عقیل. می‌‌دانید که امام حسین از بیعت با یزید خودداری کرد و به مکه آمد و همۀ مردم نیز از این موضوع با خبر شده بودند. مردم کوفه شروع به نامه‌‌نگاری با امام کردند و از ایشان دعوت کردند که نزد آنان برود و پیشوایشان شود. امام، مسلم‌بن‌عقیل را همراه با نامه‌‌ای مفصّل به نزد آنان فرستاد. مسلم توانست در مدتی کوتاه از مردم کوفه بیعت بگیرد. ده‌ها هزار نفر با امام حسین بیعت کردند. مسلم نیز آنچه را رخ داده بود برای امام نوشت. پس از این بیعت که افزون بر قداست اسلامی، قداست عربی نیز داشت [...] چراکه بیعت حتی در زمان جاهلیت عربی نیز مقدس بود. وقتی انسان به چیزی متعهد می‌‌شود یا با کسی بیعت می‌‌کند، باید به آن وفا کند و به تعهد خود پایبند باشد. اسلام در تأیید این امر گفته است: «مؤمنان باید به شرط‌‌های خود پایبند باشند» یا «مسلمانان باید به شرط‌‌های خود پایبند باشند» و «انسان آزاد است مگر اینکه وعده دهد» و «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ»«25» و آموزه‌‌هایی از این قبیل. ولی مردم کوفه یک شبه این بیعت مقدس از نظر عرب‌‌های آزاده، و بسیار مقدس از نظر اسلام را شکستند. ابن‌زیاد به‌طور ناشناس و بلکه با لباسی که مردم فکر کردند او امام حسین است وارد کوفه شد و به دارالإماره رفت و شروع به تقسیم پول از یک سو، و تهدید مردم از سوی دیگر، کرد و در میان آنان شایعاتی پخش کرد، از جمله اینکه لشکر یزید در نزدیکی کوفه است. او با شیوۀ ارعاب و تهدید توانست طی چند روز همۀ کسانی را که با مسلم‌بن‌عقیل بیعت کرده بودند، از بیعت بازگرداند. شبی مسلم‌ بن ‌عقیل - رضوان‌اللّه ‌علیه - در مسجد کوفه همراه با هزاران نفر نماز خواند، ولی پس از نماز وقتی به پشت سر خود نگاه کرد هیچ‌کس را ندید. او در آن شب

77