پیرامون است. در گذشته وقتی می‌خواستند بفهمند انسانی مرده است یا زنده (این مربوط به روزگار قدیم است و شما پزشکان امروزی از این روش استفاده نمی‌کنید) آینه‌ای را جلو دهانش می‌گرفتند. اگر روی سطح آینه را بخار می‌گرفت، می‌فهمیدند که او زنده است وگرنه، معلوم می‌شد که او مرده است؛ چراکه مرده حتی نمی‌تواند کوچک‌ترین تأثیری روی آینۀ مقابل دهان خود بگذارد.

(376)بنابراین، نماد مرگ و زنـدگی و فـرق میان این دو، در حـرکت و حرکت‌آفرینی و تأثیرگذاری بر اطراف است. البته آنچه در اطراف بدن مرده است، در آن تأثیر می‌گذارد. چرا؟ اگر مرده‌ای اینجا رها شود، میکروب‌ها، سرما و گرما، حتی حشرات ریز هم می‌توانند در آن تأثیر بگذارند و آن را فاسد و متلاشی کنند. می‌توانند هر گاه بخواهند مکان و حالت او را تغییر دهند. بنابراین، حقیقت مرگ، بی‌تأثیر بودن در محیط و تأثیر گرفتن از آن است و حقیقت زندگی، تأثیرگذاری در محیط. این، مفهوم سادۀ مرگ و زندگی است.

(377)حال ببینیم مفهوم زندگی از نگاه امـام علی(ع) چیست. امـام علی بن ابی‌طالب(ع) می‌فرماید: انسان مقهور، انسانی است که دشمن بر او چیره شده است، یعنی اراده‌اش را از او گرفته و سرنوشت او را خود رقم می‌زند و کم و زیاد می‌کند، چنین انسانی که دشمن اراده‌اش را بر او تحمیل کرده، مرده است؛ یعنی آنچه در اطراف اوست در او اثر می‌گذارد، نه تنها دشمن، که هر آنچه در اطراف اوست، در او اثر می‌گذارد. جوانان گوش کنید: انسانی که تابع محیط و جامعۀ خود است و در برابر مُد ـ هر اندازه که ناپسند باشد ـ تسلیم است و جرئت حق‌گویی و راست‌گویی ندارد، شجاعت امر به معروف و نهی از منکر ندارد و از محیط خود می‌ترسد، چنین انسانی مغلوب محیط است و هیچ تأثیری در محیط نمی‌گذارد و تنها از آن تأثیر

209