می‌شود و از این روست که می‌گوییم بهترین ابزار برای پیروز شدن بر دشمن در جنگ و جهاد، بالا بردن ایمان و نزدیک‌تر شدن به خداوند است. امیر مؤمنان در سفارش به پسر خود، محمد بن حنفیه فرموده‌اند: «اگر کوه‌ها متزلزل شوند، تو پایدار بمان. سرت را به عاریت به خداوند بسپار و پاهایت را چونان میخ در زمین استوار کن.»«193» خواهش می‌کنم به این نکته توجه کنید. سرت را به عاریت به خداوند بسپار، یعنی وقتی می‌جنگی این طور فکر کن که عمر تو به دست خداست و سرت و زندگی‌ات، امانت خداوند در نزد توست، چراکه سر نماد زنده بودن توست و اگر سرِ انسان قطع شود، انسان زنده نمی‌ماند. در این صورت از چه هراس داری؟ وقتی ببینی سرت را نزد موجودی امین و توانمند و شکست‌ناپذیر به امانت سپرده‌ای، دیگر از چه بترسی؟

(373)ایـن احساس کـه مـرگ و زندگـی بـه دست خـداست و خـدا آفریدگار مرگ و زندگی است، انسانی را که بر حق است، در حرکت و رفتارش نیرومند می‌کند. ولی همین قهرمانی که از مرگ نمی‌هراسد، زیرا احساس می‌کند سرش را به عاریت به خدا سپرده است، اگر بخواهد به انسانی ستم‌دیده و بر زمین افتاده یک سیلی بزند، می‌ترسد. چرا؟ زیرا می‌داند خدا در مسیر باطل با او همراه نیست و از او پشتیبانی نمی‌کند. این است فرق میان اعتماد به نفس و اعتماد به خدا. زندگی امام خلاصه می‌شود در یک سجده، یک موضع و یک میزان و معیار. پیامبر(ص) دربارۀ او فرموده است: «علی با حق و حق با علی است. هرکجا علی باشد، حق نیز بر محور او می‌گردد.»«194» درود خداوند بر آن پیشوایی که هر بار نامش

207