(330)معتقدم اگر به این عالم وارد شویم، شگفت‌زده خواهیم شد و بسی بیش از آنچه اوضاع روزگار، امکان بروز آن را به امام داده،‌ خواهیم دید. امام، مانند دیگر مصلحان، با اوضاعی روبه‌رو بوده که بروز همۀ شایستگی‌های حضرت را به طور کامل برنمی‌تافته است؛ بلکه موانع و سدهایی در مسیر ایشان وجود داشته و از این رو، آنچه از خلال فعالیت‌های او مشاهده می‌کنیم، تنها بخشی از وجود امام را نشان می‌دهد. اگر بتوانیم از نیات قلبی امام و از انگیزه‌های او در کارهایش اطلاع پیدا کنیم، چه بسا افزون‌تر از آنچه در کتاب‌ها دربارۀ امام خوانده‌ایم و آثار آن را در دنیا و در قلوب دیگران دیده‌ایم، دستگیرمان شود.

(331)انگیزۀ امام در کارهایش چه بود؟ آیا امام برای خودش کار می‌کرد یا به دنبال به دست آوردن مال و مقام بود؟ آیا به دنبال تأمین سعادت خانواده و قوم و عشیرۀ خود بود؟ آیا در پی کسب عظمت برای حزب و جناح خودش بود؟ آیا انگیزه‌های شخصی، مثل ترس یا طمع، او را به این کارها وامی‌داشت؟ یا اینکه تنها انگیزۀ او کسب رضایت خداوند و اطاعت او بود؟ پاسخِ این سؤال‌ها را می‌توان از خلال فعالیت‌های امام به دست آورد.

آیا می‌توان گفت که امام در راه رسیدن به مال و مقام دنیا و یا یک زندگی خصوصی تلاش می‌کرد؟ آنچه به دفعات از سخنان و افعال امام شنیده و خوانده‌ایم، این ادعا را رد می‌کند. او همواره می‌گفت و به گفتۀ خود پایبند بود که «ألا وَإنَّ إمامَکُم قَد ارتَضی مِن دُنیاهُ بِطِمرَیهِ وَمِن طُعمِهِ بِقُرصَیهِ.»«168» (بدانید که امامتان از دنیایش به دو پیراهن فرسوده و در غذایش به دو قرص نان اکتفا کرده است.) هر کس با لباس و غذا و زندگی شخصی امام آشنا باشد، می‌بیند که به این چیزها اهمیتی نمی‌داده است.

185