نفر، همچون طبری، ثعالبی، قرطبی، نیشابوری، فخر رازی، آلوسی و سیوطی، به این واقعه پرداخته‏اند. از متکلمان یازده نفر به این ماجرا اشاره کرده‏اند، از جمله باقلانی، جرجانی، بیضاوی، تفتازانی و کوشی. در بین بزرگان اهل لغت نیز، ابن درید در الجوهرة، ابن اثیر در النهایة، حموی در معجم البلدان و... این واقعه را ذکر کرده‏اند.

(254)اما راویان این حدیث عبارت‌اند از 106 نفر از اصحاب، از جمله دو خلیفه، ابوبکر و عمر، و همچنین عایشه و حضرت فاطمه و ابوهریره؛ 84 نفر از تابعان؛ 56 نفر از علمای قرن دوم؛ 92 نفر از علمای قرن سوم؛ 43 نفر از علمای قرن چهارم؛ 23 نفر از علمای قرن پنجم؛ 20 نفر از علمای قرن ششم؛ 20 نفر از علمای قرن هفتم؛ 18 نفر از علمای قرن هشتم؛ 15 نفر از علمای قرن نهم؛ 14 نفر از علمای قرن دهم؛ 11 نفر از علمای قرن یازدهم؛ 12 نفر از علمای قرن دوازدهم؛ 11 نفر از علمای قرن سیزدهم و 8 نفر از علمای قرن چهاردهم که این حدیث را با جزئیات آن نقل کرده‏اند و از این رو، جایی برای خدشه در صحت سند وجود ندارد.

(255)کسانی که دربارۀ این حدیث کتاب تألیف کرده‏اند، 28 نفرند، از جمله طبری، انباری، شیبانی، دارقطنی و کراجکی؛ و حامد حسین هندی و سید عبدالحسین شرف‌الدین و علامۀ امینی در عصر حاضر.

برخی نیز، از جمله فخر رازی، گفته‏اند این حدیث متواتر است.

این خلاصه‏ای بود از سند حدیث غدیر و راویان آن، که برای یادآوری برای حاضران برشمردم.

(256)اما برای تفسیر ماجرای غدیر و توضیح معنای ولایت که پیامبـر در این روز بر آن تأکید کرد، باید مقدمه‏ای بیان کنم.

برادران، مسئلۀ دین با مسئلۀ آموزش متفاوت است. تبلیغ دین از جنس آموزش نیست تا پیامبر بخواهد دین را به ملت و قوم خود آموزش

145