شرط در آن است، گام ننهد، غیر از انسانی است که این چهار شرط در آن است، گام ننهد، غیر از انسانی است که این چهار شرط در او تحقق یافته است. این چهار شرط عبارتند از: «الّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ تَواصَوا بِالحَقِّ وَ تَواصَوا بِالصَّبِر».

(215)انسانی که مؤمن نیست و کار شایسته انجام نمی‌دهد و به حق و به صبر سفارش نمی‌کند، هنگامی که زندگی را سپری می‌کند، بسیاری از استعدادهای طبیعی خود را از دست می‌دهد. فی‌المثل، اگر این خاک و آهن را به مهندسی کار بلد بدهیم، از آنها ساختمانی خوش‌منظر می‌سازد، در حالی که اگر آنها را به مهندسی بی‌تجربه بسپاریم، ساختمانی نامناسب بنا می‌کند. وقتی که خاک و آهن در این ساختمان به کار رفتند، هدر رفته‌اند، آیا چنین نیست؟ دیگر نمی‌توانیم ساختمان را خراب کنیم و با همان مصالح ساختمانی نو بسازیم. بنابراین، می‌توانیم بگوییم وقتی خاک و آهن بر روی زمین و خام‌اند، بهتر از زمانی هستند که در ساختمانی نامناسب به کار رفته‌اند. هر چند که مهارت و تلاش و عمری برای آنها صرف شده است، اما باید گفت که اینها همه تلف شده‌اند. از همین‌روست که قیمتِ خاک و آهن بر روی زمین یک چیز است و خاک و آهن به کار رفته در ساختمان نامناسب بسیار قیمت کمتری دارد. این مثال روشن به ما نشان می‌دهد که انسانِ ذاتاً پاک و کودکِ بی‌گناه که هر چیزی ممکن است از او سر بزند، اگر منحرف شود و اگر بزرگ شود و از توانمندی‌ها و استعدادهایش استفاده نکند، همچون ساختمانی نامناسب می‌شود، و در حقیقت عمرش را تلف کرده است و در توانایی‌هایی که داشته است، خسران دیده است. می‌توانیم بگوییم: «إنَّ الإنسانَ لَفِی خُسرٍ» یعنی آدمی که در حال بنای ساختمان است اگر از «الّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ تَواصَوا بِالحَقِّ وَ تَواصَوا بِالصَّبِر» نباشد، مانند خاک و آهنی است که در

146