معنای دیگر آن است. مقصود از عصر در سوگندی که این سوره با آن آغاز شده است، چیست؟ از چه راهی معنای واژۀ «العصر» را بفهمیم.

(194)بحثی عمومی دربارۀ سوگند در قرآن مطرح می‌کنم، زیرا قرآن در بیش از 40 جا سوگند یاد می‌کند و سوگندهای قرآنی با دیگر سوگندها متفاوت است.

(195)ما به خدا و پیامبر و قرآن و ملائکه و جان پیامبر و جان خود قسم می‌خوریم، اما قرآن به این چیزها قسم نمی‌خورد. قرآن به موجودات آسمانی و زمینی قسم می‌خورد: «وَالشَّمسِ وَ ضُحاها»«80» به خورشید سوگند می‌خورد «وَ القَمَر إِذا تَلاها وَ النَّهارِ إِذا جَلّاها، وَ اللَّیلِ إذا یغشاها وَ السَّماءِ وَ بَناها وَ الأرضِ وَ ما طَحاها وَ نَفسٍ وَ ما سَوّاها»«81» در این آیات خداوند به موجودات هستی مثلِ ماه و روز و شب و حتی نَفْس قسم خورده است. همچنین «وَ التِّینِ وَ الزَّیتُونِ وَ طُورِ سِینِینَ»«82» یعنی قسم به محل ستارگان و قسم به سمت و سو.

(196)سوگند در قرآن بسیار به چشم می‌خورد، تا جایی که برخی مادی‌گراها به بسیاری سوگند در قرآن ایراد گرفتند. اما چرا؟ خواهش می‌کنم به این بحث توجه کنید، زیرا موضوعی مستقل است. گاهی قسم برای تأکید بر درستی سخن است. فی‌المثل وقتی می‌خواهیم چیزی بگوییم و بر درستی آن تأکید کنیم می‌گوییم: «وَاللهِ» یا «به محمد قسم» یا «به جانت قسم» یا «به جانم قسم». پس قسم گاهی برای تأکید بر درستی سخن است. این معنای مستقیم قسم است، که شیء مقدسی را ضمانت درستی گفتارم

131