دربارۀ تفسیر قرآن
(16) به خداوند است، و اینگونه انسان با افتخار از آنچه دارد به خداوند تقدیم میکند و خداوند بهترین عطاپذیر است.
(17)اما اگر آدمی از این بذل و افتخار امتناع کرد، در معرض هلاکت قرار میگیرد، و مال و نیرو و امکانات و فکر و جان او به صورت دیگری از او سلب میشود، آن هم به شکل بحرانی شدن اوضاع و یا با تسلط دشمنان و یا به صورتهای دیگر. پس ملازمت میان انفاق و نجاتِ از هلاکت در این آیه همچون ملازمت میان انفاق و نجات از ستم در آیۀ قبل است.
(18)نمونهای دیگر:
(19)خداوند میفرماید: «وَ السَّماءَ بَنَیناها بِأَیدٍ وَ إِنّا لَمُوسِعُونَ»«3» در عبارت «إِنّا لَمُوسِعُونَ» درنگ میکنیم. در ادبیات عرب این عبارت بر استمرار و تجدد دلالت دارد و عبارت افادۀ تأکید بسیار میکند. از سوی دیگر، میبینیم که علم کشف کرده است که جهان همواره در حال توسعه و گسترش و نوبهنو شدن اجرام آسمانی و سخت شدن بخارها و گازها و تبدیل شدن آنها به کُرات تازه است.
(20)در این معنای جدید تأمل میکنیم تا انطباق کامل ظاهر آیه را با این معنا دریابیم. بیآنکه در امکانِ قصدِ متکلم بر این معنا شک کنیم، زیرا میدانیم که کلام از خداوندی صادر شده است که آسمانها درهم پیچیده در ید قدرت اوست.
(21)در آیۀ بعد میخوانیم: «وَ الأَرضَ فَرَشناها فَنِعمَ الماهِدُونَ»«4» زیبایی این تصویر با درک حرکت زمین کامل میشود؛ زیرا که در این تصویر حرکت زمین به حرکت گهواره میماند؛ چنان که در آیهای دیگر به آن اشاره شده است.
18