تجارت و ارزش اضافی
این‌گونه تجارت‌ها بدان‌گونه كه از كتاب كاپیتال نقل كردیم نمی‌توان وارد دانست.
(102)2.در این مبحث برخلاف مبنای «ارزش= كار» ماركس می‌توان به سودمندی و ارزش مصرف پرداخت و اشكال ارزش اضافی را بر اساس آن وارد كرد. بدیهی است هرگاه نظریۀ خود او را در ارزش، موضوع بحث قرار دهیم، پاسخ اشكال روشن‌تر می‌گردد، زیرا سال‌هاست كه اقتصاددانان دربارۀ نقش تاجر در تولید بحث می‌كنند و بالاخره با تمام اختلافات، همه، به یك حقیقت معترف‌اند و آن فعالیت تاجر در راه مصرف كالاست. بنابراین، كالای در حال مصرف تجسم كارهای تولیدكنندگان به اضافۀ كار تاجر است و وصف كالا در حالت دوم (كالا ــ پول) با حالت اول (پول ــ كالا) متفاوت است.
(103)لازم به تذكر است كه در تمام مباحث یادشده، منظور ما دفاع از تولیدكنندگان و فعالیت‌های گوناگون آنان و همین‌‌طور تجار و همۀ معاملات آنان نبوده و نیست؛ بلكه یك حقیقت علمی غیرقابل انكار (امكان وجود سرمایه به طریق مشروع) كه پایۀ مباحث آیندۀ ماست، در نظر بوده است.
78