تجارت و ارزش اضافی
دیگری غیر از اختلاف كمّی دو مبلغ پول نمی‌تواند داشته باشد.»
(99)از توضیحات بالا معلوم شد كه با آنكه تاجر برای اختلاف كمّی دو مبلغ، عامل این جنبش است، ولی طرف معامله به علت افزایش سودمندی كالا یا كاهش سودمندی پول به این معامله اقدام كرده است.
چند انتقاد دیگر
(100)1.تجارت امروز منحصر به خرید كالا به قصد فروش نیست، بلكه هزاران قسم معامله و تجارت در بازار جهان دیده می‌شود كه توضیحات ماركس در موضوع ارزش اضافی به هیچ وجه به آنها مربوط نمی‌شود. ما در اینجا به ذكر چند نوع از آنها اكتفا می‌كنیم:
الف. كلیۀ كارهای حق‌العمل كاری، كمیسیونری و دلالی امروز فصل مهمی از تجارت محسوب می‌شود و قوانین تجارت دنیا عموماً دربارۀ آنها مقرراتی خاص دارد؛
ب. فعالیت‌های بنگاه‌های مسافربری و حمل‌‌ونقل هوایی و دریایی و غیر این‌ها؛
ج. بیمه و انواع آن، كه از مهم‌ترین و شایع‌ترین تجارت‌های امروز دنیاست؛
د. مبادلۀ اسناد تجارتی از قبیل برات و سفته و غیره؛
هـ . معاملات بانكی كه خود به هزاران نوع می‌رسد، هرچند قسمت زیادی از آنها به علل دیگر مشروع نیست؛
و. نمایشگاه‌های عمومی؛
ز. معاملات حراج؛
ح. كارگاه‌های دستی كه جزء تولیدات صنعتی به شمار نمی‌آید.
(101)خوانندۀ محترم مشاهده می‌كند كه اِشكال ارزش اضافی را در
77