بایر آباد می‌گردد، زمین‌های‌ غیرقابل‌ كشت‌ با طرق‌ علمی«38»‌ زیر كشت‌ می‌رود، از زمین‌های‌ موجود با وسایل‌ جدید بهره‌برداری‌ بیشتری‌ می‌شود و بالاخره‌، علم‌ هم‌ برای‌ تهیۀ‌ مواد غذایی‌ از غیر زمین‌ مثل‌ آب، دریا و هوا به‌ انسان‌ كمك‌ می‌كند. با كمال‌ وضوح‌ می‌توان‌ دریافت‌ كه‌ كمبود مواد غذایی‌ خودبه‌‌خود سبب‌ كمبود افراد بشر و كمی‌ توالد و تناسل‌ و در نتیجه‌، حفظ‌ تعادل‌ خواهد گردید.

(45)تجربه‌ای‌ كه‌ از صد قرن‌ گذشته‌ به‌ دست‌ آمده‌ و افزایش‌ فوق‌العادۀ‌ افراد بشر و هماهنگی‌ مواد غذایی‌ با آن، مخصوصاً‌ در دو قرن‌ گذشته‌ كه‌ از تاریخ‌ اظهار عقیدۀ‌ مالتوس‌ می‌گذرد، خود بهترین‌ شاهد بطلان‌ عقیدۀ‌ اوست.

(46)در فرصت‌ مناسبی‌ باید دربارۀ‌ نظریات‌ مالتوس‌ و محاسبات‌ او و پیروانش‌ و اشكالاتی‌ را كه‌ دانشمندان‌ بر او كرده‌اند و عقاید مذهبی‌ دربارۀ‌ افزایش‌ جمعیت‌ و علل‌ آن‌ بحث‌ كرد. در اینجا فقط‌ مقصود از طرح‌ این‌ بحث، این‌ نكته‌ است‌ كه‌ افزایش‌ ثروت‌ بشر و زیاد شدن‌ مواد غذایی‌ لازم‌ برای‌ حیات‌ او از مسلمات‌ و بدیهیات‌ علم‌ اقتصاد است‌ و هیچ‌كس‌ آن‌ را انكار نكرده‌ است.

56