مقدمه
چكیده
این نوشتار، تلاشی است برای شناختن، استنباط و ارایۀ آرا و دیدگاه‌های امام موسی صدر دربارۀ اقتصاد در دوران اقامت وی در ایران و لبنان، با استفاده از مقالات منتشر شده، سخنرانی‌های ایراد شده، اقدام‌های صورت گرفته و بالأ‌خره مؤ‌سسات و سایر آثار و یادگارهای باقی‌مانده از ایشان.
این منابع، در مجموع نشان می‌دهند كه امام موسی صدر دین اسلام را آیین زندگی تلقی می‌كند، به گونه‌ای كه این دین به همۀ جوانب حیات بشر نظر و برای آن برنامه دارد. از جمله مكتب اقتصادی اسلام برای از میان برداشتن فقر و تحقق عدالت راه و روشی دارد كه متفاوت از مكاتب سرمایه‌داری و سوسیالیستی است.
اگر صاحبان عوامل تولید را، برای سهولت، به دو گروه كارگران و سرمایه‌داران تقسیم كنیم، امام صدر نشان می‌دهد كه حقوق و امتیازاتی كه مكتب اسلام هنگام بستن قراردادهای استخدام كارگران با بنگاه‌ها وضع كرده، موجب فزونی امتیازات و حقوقِ نیروی كار بر صاحبان سرمایه می‌شود. با استمرار و ادامۀ فعالیت‌های اقتصادی و بستن مكرر این قراردادها، امتیازات حقوقی نیروی كار هنگامِ توزیعِ مجددِ درآمد مزیتی نسبی برای ایشان فراهم می‌آورد. شهید محمدباقر صدر نیز، همین امتیاز را هنگام «توزیع قبل از تولید و توزیع بعد از تولید» برای نیروی كار قائل هستند. به‌علاوه، برنامۀ زكات كه در اسلام پیش‌بینی شده، به تعبیر امام موسی صدر، یك برنامۀ مالیاتی برای تأمین مخارج فعالیت‌ها و مدیریت دولت نیست، بلكه روشی است برای ایجاد توازن درآمد در جامعه تا جایی كه برای همۀ افراد رفاه نسبی تأمین شود.
علاوه بر این نظریه، به نظر می‌رسد كه امام موسی صدر برای توسعۀ
14