جلوه‌هایی از تمدن ما
تمدن است كه برای ورود به بحث در آغاز گفتار از آن‌ها یاد كردیم، و این همان معنای تمدن است از دیدگاه ما.
اما منظور از «تمدن ما» چیست؟ ما كیستیم؟ مراد از «تمدن ما» تمدن شرقی- دینی است، یعنی تمدنی كه در اصول و فروعش و در همۀ عرصه‌ها، بر دین توحیدی تكیه دارد؛ دینی كه تمامی پیامبران، در شریعت خود، انسان را به سوی آن دعوت كرده‌اند و با رسالت خاتم انبیا خاتمه یافته و به كمال رسیده و آنچه پیروان پیامبران در زمینۀ تفسیر و تقریر و تقرب انجام داده‌اند، اجتهادی است كه در ادوار بعدی صورت گرفته است. تمدنی كه بر این اساس بنا شده تمدن شرقی ـ دینی است، و مقصود ما از عبارت «تمدن ما» همین است. «تمدن» در این گفتار به تمدن عربی اختصاص ندارد، هرچند كه عرب‌ها سنگ‌بنای نخستین این تمدن و مروج و پرچم‌دار رسالت آن بودند. با این‌همه، این تمدن مختص آنان نیست. بنابراین، تمدن ما نوعی از حیات اجتماعی در عرصه‌های گوناگون است كه از این گوشۀ عالم سرچشمه گرفته و به صورت تمدنی انسانی و كامل درآمده است.
(88)هدف من این است كه جلوه‌هایی از این تمدن را معرفی كنم. می‌كوشم با ارائۀ جلوه‌هایی از گذشتۀ نزدیك، حال را به گذشته پیوند دهم و روحیۀ اعتماد به نفس را در خود و برادران و خواهرانم زنده كنم. بدان امید كه خیزشی نو صورت گیرد كه روحی تازه در ما بدمد، مانند همان روحیه‌ای كه عزت را از آنِ خدا و پیامبر و مؤ‌منان ساخت.
بیان خصیصه‌ها و ویژگی‌های این تمدن نیاز به گفتاری جداگانه دارد. البته، من بعضی از این ویژگی‌ها را در گذشته، با عنوان «اسلام به تمدن انسانی ارزش می‌بخشد»، بیان كرده‌ام. اكنون، می‌كوشم پاره‌ای از نكاتِ اصلی آن را به صورت خلاصه بیان كنم.
70