دین در جهان امروز
نتیجه‌ای از دنیا برود، پیروز و كامیاب می‌شمارد. دین او را در ردیف ظفرمندان قرار می‌دهد و پاداش او محفوظ است. پس انسان در راه دین همیشه پیروز و سربلند دانسته می‌شود، چه به هدف خویش برسد و چه قبل از دستیابی به آن بمیرد: «قُل هَل تَرَبَّصونَ بِنا إِ‌لّا إِحدَی الحُسنَیَینِ»«9» این شعار مجاهدان صدر اسلام بود كه پیروزی از آن‌ِ ماست، چه پیروز شویم، چه در راه رسیدن به هدفِ خود كشته شویم. پس از دیدگاه دین در راه دین هیچ شكست و سقوط و مرگی نیست.
(49)و اما لغزش‌ها: بسیار اتفاق می‌افتد كه انسان در راه رسیدن به هدف یا در راه ایفای وظیفه دچار لغزش‌هایی می‌شود كه بخشودنی نیست. دین تنها مكتب فكری است كه برای همت و توان به کار رفته حتی در لغزش‌ها ارزش و اهمیت قایل است. در نظام دینی توان مصرف شده برای کارهایی که به چشم نمی‌آید نیز مأجور است و به حساب می‌آید. دین رنگ عبادت به فعالیت‌های انسان می‌زند، چراکه از نظر دین اعمال خارجی انسان رنگ عبادت دارد و هرگاه كارها رنگ عبادت به خود بگیرد، در نظر انجام‌دهنده آسان‌تر و مأ‌نوس‌تر و گواراتر است. پس آمادگی و خیزش درونی زمانی به بالاترین درجۀ خود می‌رسد كه انسان در حركت وجودی‌اش با جهان هستی و با محیط پیرامونش هماهنگ و یگانه باشد؛ محیط پاکی كه از عبادت تمام موجودات و سجود و كرنش همۀ هستی پدید می‌آید. لذا تنها وسیلۀ کامل برای فرا خواندن همۀ نیروهای بشر، از جمله طراحی و تنظیم زندگی برای بخشش و سازندگی، دین است. ولی كدام بخشش و كدام سازندگی؟
(50)مایلم در اینجا مسئله را بیشتر باز كنم تا مقصود از سازندگی را در دین بیان كنم. وقتی كه می‌گوییم سازندگیِ دینی، مقصود ما تنها ساخت
44