دین در جهان امروز
(41)بعد از بیان این مطالبِ اسفناک، باید بگویم كه فطرت بشر، كه از دیرباز قایل به دینداری بوده و آن را طلبیده است، در این فضای نامناسب، پژمرده و ضعیف شده و در بسیاری از حالت‌ها به اسكلتی بی‌روح و اثری تاریخی تبدیل شده است. پس از این بیانِ بسیار مختصر، می‌پردازیم به آنچه دین در این زمان می‌تواند به جهان و به مشرق‌زمین و به لبنان ارائه دهد. سپس، راه‌های محقق ساختن این آرزو را بررسی می‌كنیم.
دین، هنگامی‌كه پا به عرصه نهاد، نقش اساسی در تحرك بخشیدن به تاریخ و تربیت كردن انسان داشت. حال، نقش دین را در آن زمان، كه با اوضاع و احوال زمان فعلی متفاوت بود، مرور كنیم تا ببینیم چه نقشی از دین انتظار می‌رود.
(42)اگر نقش دین را در آن زمان ملاحظه كنیم، راه‌هایی برای پاسخ‌گویی به سؤ‌المان می‌یابیم. دین، در آغازِ كار خود و در اولین گام، بر ایمان به غیب، ایمان به مطلق و ایمان به خدا تكیه دارد. در اینجا لحظه‌ای درنگ می‌كنیم تا ببینیم آیا انسانِ مدرن نیاز به ایمان به غیب و ایمان به مطلق دارد یا نه. ممكن است به ذهن بیاید كه پیشرفتِ شگفت‌انگیزِ انسان در علم و فكر و تكنولوژی و فلسفه و غیر این‌ها مجالی برای نیاز به ایمان به غیب یا ایمان به بی‌نهایت باقی نگذاشته است؛ پس هیچ احتیاجی به آن نیست. اما حقیقت عكس آن است. علم و فلسفه و حقوق و هنر و تكنولوژی و دیگر دستاوردهای بشر، به هر درجه‌ای از ترقی كه برسد، حتی بعد از صدها سال، همچنان ساختۀ دست بشر است و هرآنچه ساختۀ دست بشر و محصول فكر او باشد، همواره در حال تكامل و پیشرفت است و این مسئله‌ای انكارنشدنی است، زیرا بشر در زمینۀ علم و صنعت و فلسفه و حقوق همواره پیشرفت می‌كند و تكامل می‌یابد و تكامل یعنی دگرگونی و تحول و دگرگونی یعنی تزلزل و بی‌ثَباتی. چون چیزی را
39