اسلام و کرامت انسان
در اینجا لازم است به اهتمام اسلام به امر نظافت، و این نكته كه نظافت نشانۀ ایمان است، اشاره كنم. صدها حدیث در این زمینه وجود دارد كه از تعالیم اسلامی نشئت گرفته و نظافت را ركنی از كرامت و بزرگواری انسان برشمرده است.
رأی و عقیده
(177)الف. رأی و عقیده ثمرۀ تفكر انسان و نتیجۀ بُعد وجودیِ شریف و برترِ وی است. اسلام رأی و اظهار‌نظر و عقیده را بزرگ و گرامی می‌دارد و كوشش می‌کند تا حریت و آزادی رأی و عقیده هماره حفظ شود. نیز برای شناخت و وصول به عقیدۀ راستین، انسان را به اندیشه و كوشش، امر و اعلام کرده است. عقیده‌ای كه مبتنی بر مبادی تفكر نباشد اعتبار ندارد و عذر انسان پذیرفته نیست، مگر آنكه علی‌رغم سعی و تفكر نتوانسته باشد به عقیدۀ درست دست یابد: «لاَ إِكْرَاهَ فِی الدِّینِ.»«87»
(178)ب. نیتِ خوب روحِ عبادت است. در حدیث شریف آمده است: «و إنَّ لِكُلِّ امریٍ ما نوی»«88» یعنی «هر انسانی به حسب نیت خود سنجیده می‌شود.» اما انسان هیچ‌گاه به افكار و نیات خود، تا آن‌گاه كه گفته یا عملی به دنبال آن نیاید، مؤ‌اخذه نمی‌شود و در همین زمینه در حدیث معروف نبوی آمده است: «رُفِعَ عَن أُمَّتِی تِسعُ خِصالٍ الخَطَأُ وَ النَّسیانُ وَ ما لا یَعلَمُون و ما لا یُطِیقُون وَ ما اضطُرُّوا إلَیهِ وَ و ما استُكرِ هُوا عَلَیهِ وَ الطَّیَرَةُ وَ الوَسوَسَةُ فِی التَّفَكُّرِ فِی الخَلقِ و الحَسَدُ ما لم یُظهر بِلسانٍ أَو یَدٍ.»«89» (نُه چیز از امت من برداشته شده است: خطا، نسیان، چیزى كه
92