و نیز امكان‌ و اختیار انجام‌ دادن‌ بدی و شر را داشته‌ باشد. همین‌ درك‌ و شعور بود كه‌ ملائكه‌ را واداشت‌ كه‌ بگویند: این‌ انسان بر روی‌ زمین‌ فساد و خون‌ریزی‌ می‌كند. با این حال، مشاهده‌ می‌كنیم‌ كه‌ چنین‌ خطری‌ نه‌تنها از مقام‌ انسان‌ و كرامتِ‌ وی‌ نمی‌كاهد بلكه‌ این‌ خطر كردن‌ را چونان‌ شرطی‌ بنیادین‌ برای‌ استقلال‌ انسان‌ و آزادی‌ او، در عمل‌ و تصرف، بارز و برجسته‌ می‌سازد.

(142)اما «ابلیس»، در نظرِ‌ قرآن، تنها موجودی‌ است‌ كه‌ از سجده‌ بر آدم‌ سر باز می‌زند و به‌ وی‌ تكبر می‌ورزد. به‌ همین‌ علت از مقام‌ ملكوت‌ خداوند طرد و مجازاتش‌ به‌ عذاب‌ روز قیامت‌ موكول‌ می‌شود: «فَسَجَدَ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ. إِلَّا إِبْلِیسَ اسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنْ الْكَافِرِینَ. قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا مَنَعَكَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنتَ مِنَ الْعَالِینَ. قَالَ أَنَا خَیْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِی مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِینٍ. قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِیمٌ. وَإِنَّ عَلَیْكَ لَعْنَتِی إِلَى یَوْمِ الدِّینِ. قَالَ رَبِّ فَأَنظِرْنِی إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ. قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ الْمُنظَرِینَ. إِلَى یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ. قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ. إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ. قَالَ فَالْحَقُّ وَالْحَقَّ أَقُولُ. لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنكَ وَمِمَّن تَبِعَكَ مِنْهُمْ أَجْمَعِین.‌»«44»

(143)این‌ ابلیس‌ كه‌ پس‌ از امتناع‌ از سجده‌ بر آدم‌ شیطانِ‌ رجیم می‌شود، رهبری‌ لشكریان‌ شر را در حیات‌ انسانی‌ به‌‌عهده‌ می‌گیرد، و آتش جنگ‌ و نزاع‌ را، هم‌ در جهان‌ خلقت‌ و هم‌ در نفْس‌ انسانی، افروخته‌تر می‌کند.

75