اسلام
كه از انگیزه‌های مادی نشئت گرفته و چه بسیار اعمال مادی و اجتماعی یا اداری كه برای اهداف بلند انسانی صادر می‌شود و آن‌ها را در شمار عبادات مقدس قرار می‌دهد. وانگهی، آن‌گاه كه ما همۀ موجودات جهان را مخلوقات خداوند می‌دانیم و جمیع جوانب و نواحی وجود انسان را پدیده‌ای حقیقی می‌بینیم كه ارادۀ پروردگار را متبلور می‌سازد، در این صورت، بسیار مشكل بتوانیم میان یك وجود و وجود دیگری فرق بگذاریم و عمل انسان و بُعدی از ابعاد وجود او را متفاوت از سایر اعمال و جوانب هستی‌اش بدانیم. به‌راستی، این تفریق و تمیز بسیار دشوار است. مگر اینکه خورشید از مرکز طبیعی و مسیر تکوینی خود منحرف شود و مگر اینکه با حرکت خود از کارکردِ حیاتی خود که خدا برای او اراده کرده منحرف شود.
(50)اینك بعد معنوی اسلام را بررسی می‌کنیم. اسلام جمیع موجودات جهان را، در تمام جوانب مادی و معنوی، مقدس می‌داند و همه را سجده‌كنندۀ خدا و تسبیح‌كنندۀ ذات مقدس الهی می‌شمارد. حتی شر و ضرر موجودات شریر و مضر نسبی است و اگر از آن‌ها بجا و به‌اندازه استفاده شود، دیگر شر و ضرری در كار نخواهد بود.
(51)آیین مقدس اسلام به جمیع جوانب وجود انسان و همۀ تمایلات و رغبات وی بها می‌دهد و می‌كوشد تا روابط انسان را با دیگران تنظیم كند و فعالیت‌ها و كوشش‌های او را در صحنۀ حیات برنامه‌ریزی و تمایلات و شهوات وی را تعدیل كند تا انسان امكان یابد نقش جهانی خویش، یعنی نقش خلیفة‌اللّهی خود را در زمین به كار بندد و با استفاده از همۀ ابعاد وجودی خویش بهترین و پاك‌ترین زندگی را داشته باشد و بیشترین بهره را از هستی ببرد. در چنین خطی یعنی خطِ ادای واجبات به همراه حیات پاكیزۀ كامل، هر عملی كه از انسان صادر شود و هر حركتی كه از ناحیۀ او سر زند، مقدس است و عبادت به‌شمار خواهد آمد. همچنین، ما
37