علاوه‌ بر این‌ها، عبارت‌اند از سلسله‌‌تجربیات‌ روحی‌ و زندگی‌ معنوی‌ بر اساس‌ عقاید و تربیت‌های‌ مذهبی‌ و نیز معاشرت طولانی‌ با بزرگان‌ و پایه‌گذاران‌ اندیشه.

(5)این‌ ویژگی‌ و ممیزۀ‌ خاص كه‌ تا حدی‌ به‌ ممیزه‌های‌ شخصیت‌های ادبی‌ و هنری‌ شباهت‌ دارد، پژوهش‌ و بررسیِ عمیقِ‌ مبادی‌ و اصول‌ و اندیشه‌های‌ دینی‌ و تأیید یا رد‌ آن‌ها را سخت‌ می‌کند. ازاین‌رو، بر پژوهشگر لازم‌ است‌ كه‌ بر جمیع‌ جوانب‌ و ابعاد و ویژگی‌های‌ مبادی‌ و افكار و تاریخ‌ آن‌ها و بر پدیده‌ها و متون‌ و نصوص‌ و قرینه‌های‌ حالی‌ و لفظی‌ آگاهی‌ و احاطه‌ یابد تا بتواند با مراجعه‌ به‌ صاحبان‌ نظر و نظریه‌پردازان‌ و بحث‌ و گفت‌و‌گو با ایشان، ابهامات‌ و شبهات‌ و نكات‌ تاریك‌ را روشن‌ سازد و با غور كامل‌ در همۀ‌ ابعاد و زوایای‌ مسئله، به‌ حلِ‌ راستین‌ آن‌ موفق‌ شود. من‌ معتقدم‌ كه‌ مراجعه‌ به‌ كتاب‌های‌ اصول‌ فقه‌ (مباحث‌ الفاظ)، آنچه‌ را گفتیم‌ تأ‌یید و بر آن تأ‌كید می‌کند. به‌ باور ما بهترین‌ راه برای‌ تحقیق‌ و بررسی، شیوۀ‌ پیش‌گرفته در این سلسله‌سخنرانی‌هاست،‌ یعنی‌ همان‌ روش‌ «نهاد هم‌اندیشی لبنان» كه‌ هر بحثی‌ را به متخصصان آن وامی‌گذارد و از آنان می‌خواهد منصفانه و بی‌طرف دربارۀ‌ موضوع‌ بحث‌ و پژوهش‌ كنند.

(6)موضوعاتی‌ كه‌ مـن‌ می‌خواهـم‌ در سخنانـم‌ به‌ آن‌ها بپـردازم، عبارت‌اند از:

الف. اصالت‌ یا غنای ذاتی اسلام؛ ب. معنویت‌ در اسلام، نقاط قوت و یا ضعف آن؛ ج. اهتمام‌ اسلام‌ به‌ همۀ‌ امور جامعه‌ و اكتفا نكردن‌ به‌ ایمان‌ و اخلاق، و سپس‌ مسئلۀ‌ تحول.

الف. اصالت‌

(7)با این‌ عنوان، نخست‌ آنچه‌‌ خاورشناسان‌ و بسیاری‌ از پژوهشگرانِ‌ اخیر در كتاب‌های‌ خود آورده‌اند، نقل‌ می‌كنیم‌ و به‌ معرض‌ بحث‌ و نقد می‌گذاریم.

20